نام تجاری گیاه:

Baldrian , cat’s valerian , valerian

نام علمی گیاه:

.Valeriana  officinalis L

تاریخچه:

این گیاه بومی اروپا و آسیا است و جزئی از طبیعت شرق آمریکای شمالی نیز شده است. سنبل الطیب که به آن علف گربه هم گفته می شود، در مناطق مرطوب با آب و هوای معتدل و عمدتا در جنگل ها و حاشیه رودخانه ها وجود دارد. اعضای جنس Valeriana، گیاهان علفی چند ساله ای هستند که به طور گسترده در نواحی معتدل آمریکای شمالی، اروپا و آسیا پراکنده شده اند. از حدود ۲۰۰ گونه شناخته شده، اغلب سنبل الطیب اوراسیایی (Eurasian Vakeruaba officinalis) برای مصارف دارویی کشت می شود. محصول سنبل الطیب یک محصول طبیعی از ریشه و ریزوم این گیاه است.

خواص

۱- کاهش اضطراب و استرس

در سال ۲۰۰۲، در پژوهشی که نتایج آن در مجله Phytotherapy Research منتشر شد، اثر تعدیل کننده سنبل الطیب بر استرس فیزیولوژیک القاء شده تحت شرایط آزمایشگاهی در ۵۴ داوطلب سالم شرکت کننده در آزمایش استرس ذهنیِ استاندارد شده، بررسی و با اثر دارونما مقایسه شد. بر خلاف دارونما، سنبل الطیب از میزان فشار خون سیستولیک و استرس گزارش شده توسط افرادس کاست و افزایش ضربان قلب ناشی از استرس را مهار کرد. در سال ۲۰۱۴ هم اثرات عصاره هیدروالکلی سنبل الطیب بر رفتارهای شبیه به افسردگی در رت های حساس شده با اووآلبومین بررسی و نتایج آن در مجله Journal of Pharmacy And Bioallied Sciences منتشر شد. بر اساس نتایج این مطالعه، عصاره هیدروالکلی سنبل الطیب، از رفتارهای مشابه افسردگی در رت های حساس شده با اووآلبومین جلوگیری می کند. این نتایج از باور سنتی درباره اثرات مفید سنبل الطیب بر سیستم عصبی حمایت می کند.

در سال ۲۰۱۱ مطالعه ای با هدف مقایسه اثر عصاره سنبل الطیب و اثر دارونما بر درمان اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) انجام و نتایج آن در مجله Journal of Complementary and Integrative Medicine منتشر شد. در این مطالعه مقدماتی دوسوکور تصادفی که در مدت هشت هفته اجرا شد، ۳۱ بیمار سرپایی بالغ شرکت کردند که معیار اختلال روانی برای این بیماری را داشتند. در این مطالعه، بیماران به طور تصادفی کپسول های حاوی عصاره سنبل الطیب (۷۶۵ میلی گرم در روز) و دارونما (۳۰ میلی گرم در روز) را به مدت هشت هفته دریافت کردند. بر اساس نتایج، سنبل الطیب دارای اثرات ضد وسواس فکری-عملی است و البته مطالعات بیشتری برای تأیید این یافته ها لازم است.

۲- بهبود کیفیت خواب

سنبل الطیب دارای اثرات آرام بخش و تسکین دهنده است و برای درمان بی خوابی و اختلالات خواب استفاده می شود. به نظر می رسد مکانیسم عملکرد این گیاه به تعامل آن با گاما-آمینوبوتیریک اسید (یک انتقال دهنده عصبی مهارکننده در دستگاه عصبی) مربوط باشد. اثر عصاره آبی ریشه سنبل الطیب بر میزان خوابِ ارزیابی شده بر اساس گزارش شخصی، در ۱۲۸ مرد، مطالعه و نتایج آن در مجله harmacology Biochemistry and Behavior منتشر شد. سنبل الطیب کاهش معنی داری در تأخیر در خواب، و بهبود قابل توجهی در کیفیت خواب ایجاد کرد. بهبود کیفیت خواب در سیگاری ها، افرادی که خواب نامناسب یا نامنظم داشتند، و افرادی که به طور معمول تأخیر زیادی در به خواب رفتن داشتند، بیشتر قابل توجه بود. در آزمایش دیگری که نتایج آن در مجلهplanta medica به چاپ رسید ، اثر عصاره آبی سنبل الطیب را بر مدت زمان به خواب رفتن در مردان بررسی کردند. در این آزمایش، گروهی متشکل از ۸ داوطلب مبتلا به بی خوابی خفیف، عصاره آبی ریشه سنبل الطیب با غلظت های ۴۰۰ و ۹۰۰ میلی گرم و دارونما دریافت کردند. یافته ها نشان دادند که سنبل الطیب مدت زمان تأخیر در به خواب رفتن و کیفیت خواب را بهبود می دهد.

۳- بهبود عملکرد سیستم عصبی

در سال ۲۰۰۹، اثر سیتوپروتکتیو(محافظت سلولی) عصاره سنبل الطیب بر مدل تجربی بیماری پارکینسون در شرایط آزمایشگاهی، بررسی و نتایج آن در مجله Neurochemical Research منتشر شد. پتانسیل سیتوپروتکتیو عصاره آبی سنبل الطیب، بر آپوپتوز(مرگ سلولی) سلول های نوروبلاستومای انسانی SH-SY5Y (نوروبلاستوم، سرطانی است که در سلول های نابالغ سیستم عصبی سمپاتیک رشد می کند) تشخیص داده شد. این عصاره باعث افزایش قابلیت زنده ماندن سلول ها شد. بر اساس نتایج این مطالعه، فعالیت نوروپروتکتوری(محافظت نورونی) عصاره سنبل الطیب می تواند در مطالعات بعدی برای توسعه درمان سیتوپروتکتیو بیماری پارکینسون استفاده شود.

۴- بهبود عملکرد مغز

مصرف عصاره ریشه سنبل الطیب و بادرنجبویه، تحمل پذیری خوبی را در کودکان زیر ۱۲ سال که از بی قراری و بی خوابی رنج می برند، نشان داده است. در سال ۲۰۱۴ مطالعه ای روی اثر عصاره سنبل الطیب و بادرنجبویه بر بیش‌فعالی، عدم تمرکز و تکانشگری کودکان ابتدایی در طول ۷ هفته انجام و نتایج آن در مجله Phytomedicine منتشر شد. در این آزمایش، اثر درمان با ترکیب ثابت از دو گیاه و همچنین بهبود تمرکز، بیش فعالی و تکانشگری مورد آزمایش قرار گرفت. در این مطالعه، ۱۶۹ کودک دبستانی که از بیش فعالی رنج می بردند و به سختی تمرکز می کردند، توسط ۲۷ پزشک متخصص اطفال، با دوز توصیه شده روزانه ۶۴۰ میلی گرم عصاره ریشه سنبل الطیب و ۳۲۰ میلی گرم عصاره بادرنجبویه تحت درمان قرار گرفتند، و در شروع پژوهش و هفته دوم و هفتم، توسط متخصصین اطفال و والدینشان (با استفاده از پرسشنامه استاندارد) ارزیابی شدند. در برخی از کودکان، علائم قوی عدم توانایی تمرکز، بیش فعالی و تکانشگری کاهش یافت. خواب و رفتار اجتماعی ارزیابی شده توسط والدین، به طور قابل توجهی بهبود یافته بود. بر اساس نتایج، برای درمان کودکان دبستانی که مشکل بی قراری و عدم تمرکز دارند، علاوه بر مشاوره و آموزش، مصرف عصاره ریشه سنبل الطیب و بادرنجبویه هم گزینه قابل قبولی است.

۵- بهبود عملکرد قلب و عروق

در سال ۲۰۰۹، اثر سنبل الطیب بر ضربان قلب و فشار خون سرخرگی خرگوش مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن در مجله Journal of Liaoning University of Traditional Chinese Medicine منتشر شد. ضربان قلب، توسط الکتروکاردیوگرام (نوار قلب) ثبت شد. پس از تزریق وریدی عصاره سنبل الطیب به خرگوش، ضربان قلب و فشار خون سرخرگی کاهش یافت(کاهش فشار دیاستولیک کمتر از فشار سیستولیک بود). بر اساس نتایج، سنبل الطیب می تواند فشار خون سرخرگی را کاهش دهد. در سال ۲۰۰۳ نیز اثر عصاره اتیل الکل (۱ میلی گرم بر میلی لیتر) و ۸- هیدروکسی پینورزینول (۱۰۰ میکرومول) حاصل از ریشه سنبل الطیب بر کاهش فشار دیواره رگ های خونی در گربه سانان مشاهده شد.

همچنین در سال ۲۰۰۹، اثر عصاره سنبل الطیب بر آریتمی قلب(ضربان نامنظم قلب) بررسی، و نتایج آن در مجله Chinese Journal of Hospital Pharmacy منتشر شد. بر اساس این مطالعه، عصاره آبی، روغن ضروری و سایر اجزاء سنبل الطیب می توانند از رت ها در برابر آریتمی القاء شده با آکونیتین یا کلروفرم محافظت کنند. عصاره آبی در دوز ۵۰ و ۲۵ گرم بر کیلوگرم، به طور مؤثری باعث کاهش وقوع فیبریلاسیون بطنی (انقباضات نامنظم بطن)، تأخیر وقوع آریتمی و کاهش نرخ مرگ و میر شد. روغن ضروری در دوز ۵۰ و ۲۵ گرم بر کیلوگرم به طور مؤثری آریتمی القاء شده با کلروفرم را مهار می کند. سایر اجزاء سنبل الطیب هم فعالیت های ضدآریتمی در سطوح مختلف از خود نشان دادند.

۶- تنظیم کلسترول خون

مطالعه ای به منظور بررسی اثر روغن سنبل الطیب بر متابولیسم لیپید خون در خرگوش هایی با چربی خون بالا (هیپرلیپیدمی) انجام و نتایج آن در مجله Journal of Nanjing Military Medical College منتشر شد. خرگوش ها به مدت ۴۵ روز در معرض رژیم غذایی با محتوای کلسترول ۱/۵ درصد قرار گرفتند. نتایج نشان داد که مصرف روغن سنبل الطیب، سطح کلسترول کل سرم، تری گلیسرید و LDL را به طور قابل توجهی نسبت به گروه کنترل، کاهش داد. بر اساس این یافته ها، روغن سنبل الطیب نقش قابل توجهی در اصلاح پروفایل لیپیدی ایفا می کند. همچنین بر اساس نتایج مطالعه‌ دیگری، سنبل‌الطیب می تواند سطوح سرمی کلسترول کل، LDL، آلبومین ادرار و کراتینین را کاهش دهد.

۷- رفع گرفتگی عضلات

براساس مطالعات، سنبل الطیب سبب آرام شدن ماهیچه می شود. در پژوهشی مشاهده شد که والرنیک اسید، والترات و والرانون، از طریق اثر مستقیم بر ماهیچه صاف، خاصیت اسپاسمولیتیک (ضداسپاسم) در ایلئوم (دراز روده) خوکچه هندی داشتند. عملکرد این ترکیبات سبنل الطیب، مشابه عملکرد پاپاوارین(داروی رفع اسپاسم) بود. در پژوهش دیگری که در سال ۲۰۱۱ انجام شد، اثر سنبل الطیب، بر شدت دیسمنوره (درد دوران قاعدگی) ارزیابی و نتایج آن در مجله International Journal of Gynecology & Obstetrics منتشر شد. در یک آزمایش دوسوکور تصادفی، ۱۰۰ دانش آموز، به طور تصادفی سنبل الطیب (۴۹ نفر) و دارونما (۵۱ نفر) دریافت کردند. پس از دوره مداخله، شدت درد در هر دو گروه به طور قابل توجهی کاهش یافت و از لحاظ آماری، میزان کاهش در گروه مصرف کننده سنبل الطیب بیشتر بود. به دلیل اثرات ضد اسپاسم سنبل الطیب، به نظر می رسد مصرف این گیاه، درمان مؤثری برای دیسمنوره باشد.

مواد موثر

ریشه سنبل الطیب، حاوی مونوترپن های دوحلقه ای(والپوتریات ها شامل والترات، اسوالترات، دی هیدرو والترات و ایزو والترات)، روغن های فرار(والرانون، والرنال و والرنیک اسیدها)، سزکویی ترپن ها، لیگنان ها، آلکالوییدها(مانند والرین و والریانین)، فلاوونوییدها(اکاستین، آپیجنین، دیوسمتین، کوئرستین، کامپفرول، لینارین و لوتئولین) و اسیدهای آمینه آزاد(مانند گاما-آمینوبوتیریک اسید (GABA)، تیروزین، آرژنین و گلوتامین) است. بوی شاخص سنبل الطیب توسط ایزووالریک اسید تولید می شود. والرنیک اسیدها و والپوتریات ها اغلب به عنوان ترکیبات فعال در محصولات تجاری و دارویی سنبل الطیب در نظر گرفته می شوند.

دانستنی ها

در حال حاضر، سنبل الطیب در آمریکا به عنوان مکمل رژیم غذایی فروخته می شود. در اروپا و آمریکا یکی از پرفروش ترین داروهای گیاهی است. در ایالت متحده آمریکا، سنبل الطیب در گروه “ایمن” در مصارف غذایی طبقه بندی شده است.
در شرایط آزمایشگاهی، سمیت برخی از ترکیبات سنبل الطیب مشاهده شده است که این اثر در بدن موجود زنده، احتمالا به دلیل محدودیت در جذب، مشاهده نمی شود.

سنبل الطیب در قرن شانزدهم در اروپا یک عطر محسوب می شد.
در طول جنگ جهانی دوم سنبل الطیب برای کمک به حفظ آرامش افراد غیرنظامی که در معرض حملات هوایی بودند، استفاده می شد.
گربه ها به سنبل الطیب علاقه دارند و خوراندن این گیاه به آنها برای سلامتی و افزایش تحرکشان مفید است!

حد مصرف مجاز

در مطالعات علمی، برای درمان بی‌خوابی، از ۹۰۰-۴۰۰ میلی گرم عصاره سنبل الطیب تا ۲ ساعت قبل از زمان خواب به مدت ۲۸ روز، یا ۱۲۰ میلی گرم عصاره سنبل الطیب با ۸۰ میلی گرم عصاره بادرنجبویه ۳ بار در روز به مدت ۳۰ روز استفاده شده است.

بهترین زمان مصرف

۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت قبل از خواب.

عوارض جانبی

درباره ایمنی سنبل الطیب در دوران بارداری و شیردهی اطلاعت کافی در دسترس نیست. از مصرف سنبل الطیب در این دوران پرهیز شود.
سنبل الطیب هم مانند داروی بیهوشی و سایر داروهای مورد استفاده در جراحی، بر سیستم عصبی مرکزی اثر می گذراد. اثرات ترکیبی این دو می تواند مضر باشد. حداقل دو هفته قبل از جراحی، سنبل الطیب مصرف نکنید.
سنبل الطیب می تواند سبب بروز برخی عوارض جانبی مانند سردرد، تحریک پذیری، تشویش و حتی بی‌خوابی در بعضی افراد شود. برخی هم پس از مصرف سنبل الطیب به خصوص در دوزهای بالا، احساس کسالت صبحگاهی می کنند. بهتر است بعد از مصرف سنبل الطیب، رانندگی یا کار با ماشین آلات خطرناک انجام نشود.
برای جلوگیری از عوارض جانبی احتمالی، برای قطع مصرف پس از یک دوره طولانی، بهتر است دوز مصرف را به آرامی در طی یک یا دو هفته کاهش دهید و بعد، مصرف را قطع کنید.
مصرف مقادیر زیاد سنبل الطیب با الکل ممکن است باعث خواب آلودگی بسیار زیاد شود.
استفاده طولانی مدت سنبل الطیب می تواند سبب عوارض جانبی سردرد، تحریک پذیری، تشویش و اختلالات قلبی شود.

تداخل های دارویی احتمالی

مصرف همزمان سنبل الطیب و داروی آلپرازولام (با نام تجاری Xanax) ممکن است بر اثرات و عوارض جانبی این دارو مانند سستی بیفزاید.
مصرف سنبل الطیب با بنزودیازپین‌ها ممکن است باعث خواب آلودگی بسیار زیاد شود. برخی از این داروهای آرام‌بخش عبارتند از آلپرازولام، کلونازپام، دیازپام، لورازپام و میدازولام. همچنین مصرف همزمان سنبل الطیب با داروهای موثر بر سیستم عصبی مرکزی مانند پنتوباربیتال، فنوباربیتال ، سکوباربیتال، مورفین و پروپوفول در طول جراحی ممکن است باعث اثرات آرام‌بخش طولانی مدت شود.
سنبل الطیب می تواند سرعت شکسته شدن برخی از داروها توسط کبد را کاهش دهد و در نتیجه بر عوارض جانبی آنها بیفزاید. قبل از مصرف سنبل الطیب همراه با این داروها، با پزشک خود مشورت کنید. برخی از این داروها عبارتند از لواستاتین، کتوکونازول، ایتراکونازول، فکسوفنادین و تریازولام.

کاربرد در طب قدیم

سنبل الطیب برای درمان بی خوابی توصیه شده است. این گیاه، در یونان، مکتب آیورودا (اساس درمان در این مکتب، توازن عناصر طبیعی بدن و تعادل روح و روان انسان است)، طب سنتی چینی، و هومیوپاتی (یکی از رایج‌ترین شیوه‌های درمانی طب مکمل) برای آرام بخشی، تقویت قلب و درمان صرع و هیستری استفاده می شد. تنتور آن، قرن ها در اروپا به دلیل ویژگی آرام بخشی استفاده می شده است. هنوز هم به طور گسترده در فرانسه، آلمان و سوییس به عنوان یک خواب آور استفاده می شود. در طب یونان، ریشه سنبل الطیب برای درمان اختلالات بی شماری نظیر تپش قلب، مشکلات گوارش، صرع و عفونت های دستگاه ادراری توصیه شده است.